1161/09/21. Santiago de Compostela.
Trátase da historia do mosteiro de Santa María de Nogueirosa, fundado por dous monxes -Cresconio e Pedro Muñiz, irmáns- que, dende Toxos Outos e mandados polo abade deste cenobio, foron os encargados de implantaren nel a regra de S. Bieito. Nogueirosa era propiedade do conde Vermudo Pérez, promotor da fundación. A vida comunitaria no mosteiro desenvolveuse, e chegouse a elixir un abade propio. Anos despois, o conde Vermudo decidiu entrar como monxe no mosteiro cisterciense de Sobrado, mentres que a súa muller, a infanta dona Urraca Enríquez, pensou entrar en relixión no mosteiro de Nogueirosa. Isto supuxo unha contenda entre os frades deste cenobio, apoiados polo abade de Toxos Outos, fronte a don Vermudo e á súa muller, aliados co abade Exidio de Sobrado, contenda que foi xulgada polo arcebispo electo de Santiago, don Fernando Curialis. A cuestión solucionouse cunha ampla doazón a Toxos Outos por parte de don Vermudo e dona Urraca de varias terras na ribeira dereita do Tambre a cambio de que quedase nas súas mans o mosteiro de Nogueirosa.
In nomine sancte et indiuidue Trinitatis, Patris et Filii et Spirito Sancti, amen. Notum est quod Veremudus Petri ad honorem omnipotentis Dei et beate uirginis Marie omniumque sanctorum edificare quoddam monasterium quod uocatur Nogueyrosa quod conuocato abbate Sancti Justi de Tribulis Altis domno Pelagio suisque monachis scilicet domno Cresconio Muniz et eius fratre Petro Muniz monasterium istud illis donauit et sub regula beati patris Benedicti inuentibus per testamentum imperpetuum deliberauerit et confirmauit recepto autem ab ipso Sancti Justi abbate prefato monasterio de Noguey- // -rosa illi duo fratres domnus Cresconius et domnus Petrus cum aliis in eodem monasterio remanserunt ipsique diligenter et assidue ceperunt edificare atque construere monasterium illud in quo edificatio multa propria consumpserunt; abbate uero ibidem elegerunt qui uocabatur abbas domnus Rudericus de Nogeyrosa. Preterito autem longo tempore predictus domnus Veremundus Petri hunc modum diuina inspiratione commotus dimisit et Deo omnipotenti adhesit atque sub regula beati Benedicti in monasterium Superaddi monachum se constituit. Vxor uero eius, infantissa domna Vrraca, sub eodem habitu et in eadem regula in prefato monasterio de Nogeyrosa deouotam se fecit, vnde maxima inter monachos ipsos de Nugeyrosa et domnum Veremundum cetera est controuersia qua propter presentati fuerunt ante domnum Fernandum, ecclesie Beati Jacobi electum, et coram omni capitulo compostellano presente abbati Sancti Justi domno Aria cum monachis suis eiusdem monasterii de Nogeyrosa et presente et<iam> domno Veremudo cum suo abbate Superadi domno Egidio et aliis consociis monachis dictisque et auditis utriusque partis suis sanctis assercionibus domnus Veremudus, ut catholicus et sapiens atque discretus uir, rogauit ut hoc monasterium quod dicitur Nogeyrosa amore Dei et sui coniugi sue infantisse domne Vrrace dimitterent ipsique monachi qui in eo habitabat ad Sanctum Justum redirent et tunc propter hoc quod iniuste uidebatur eis tunc propter reintegrationem iamdicti sui monasterii quod admittebant et in quo multa expendiderant etmultum laborauerant tunc propter amorem omnipotentis Dei et Sancti Iusti et pro remissione suorum peccatorum ac parentum indulgentia donare monasterio prefato Sancti Iusti de Tribulis Altis et abbati domno Arie eiusdem loci omnibusque monachis ibidem Deo seruientibus uillas suas scilicet Candum et Curas et Felgeyra atque Carualidu cum omnibus bonis suis; et hoc utrique partis placuit. Ea propter ego Veremudus Petri, una cum vxore mea infantissa domna Vrraca et cum filiis et filiabus meis et omni uoce nostra per huius seriei paginam toto corde et tota uoluntate vobis domno Arie, eiusdem monasterii de Tribulis Altis abbati, omni monachorum conuentui eiusdem loci presentibus et futuris amore omnipotentis Dei ac sanctorum Justi et Pastoris quorum reliquie in eodem uestro monasterio a fidelibus uenerantur, facimus textum scripture firmitatis et cartam donationis siue conmutationis imperpetuum ualitura de omnibus illis hereditatibus siue uillulis que uocantur Carualidu et Felgaria et cum Cunis et uilaria mea de Insula et duas partes de sexta de Candu que iacent in terra de Gintinis, loco certo in ripa fluminis Tamaris uidelicet per aquam mediam de Tamar per aquam de Murcigo Infestu et per ipsum vallinum et per archas de Queuna et per Aballadoyras et per cubitum de candano de Oronia per uallum de Cunis per archas de super Campo Ruuim et per ipsam aquam que discurrit de Campo Ruuim et intrat in mare, quomodo fuit antiquitus diuisum cautum ipsius ville regie de Candu a proauis meis scilicet comite domno Pelagio et comite domno Froyle et patre meo comite domno Petro Froyle ab illa ecclesia que uocatur Sanctus Jacobus de Corozo quam contulit domna comitissa Guntrode monasterio de Antealtaria, et etiam cum villa mea que uocatur Egia integra quam olim contuleram monasterio Sancti Christofori de Dercione cum aliis meis hereditatibus sicut in meo testamento resonat. Et modo confero uobis et monasterio uestro cum ipso monasterio de Dercione iam depopulato peccatis exigentibus quas hereditates siue uillule mihi Veremudo Petri eueniunt ex parte auorum et parentum meorum et ex ganantia; has siquidem hereditates meas seu villas supranominatas cum // omnibus beneficiis suis et adiunctionibus, videlicet casis et casalibus, hereditatibus et omnibus hominibus illis qui intus sunt ex mea criatione et intus in predictis villis morantur et cum omni uoce earumque directura ipsius fluminis Tamaris a Lueru usque ad Miro seu etiam cum montibus et fontibus proficuis et suis omnibus prestacionibus tam intus quam extra per suos antiquos terminos suasque antiquas diuisiones et cum omnibus suis populationibus que admodum nos eas in iure obtinuimus et pro iure obtinuimus et pro iure huc usque possidemus, ita libere et integre uobis supradictis ac monasterio uestro Sancti Justi eas donamus et perpetualiter iure hereditario concedimus pro animabus nostris et parentum nostrorum quatinus in die magni judicii Ihesum Christum possimus habere patronum et cum electis imparte dextero sedere; a modo igitur et deinceps uillas illas atque hereditates cum omnibus beneficiis earum iure hereditario habete et imperpetuum in pace et tranquilitate possidete.
Si uero a aliqua ecclesiastica secularis ue persona tam nostre propinquitatis quam extranee contra hoc nostrum factum ad irrumpendum uenire temptauerit qualiscumque fuerit tam filius noster quam filia, nepotes uel neptes seu aliquis ut diximus propinqus nobis uel extraneus, potens uel inpotens, maledictus sit et excomunicatus et a corpore aut sanguine Domini nostri Ihesu Christi segregatus, donec ad condignam satisfactionem uenerit et hec maledictio super quemcumque fuerit semper fructificet in seculo isto et in futuro cum Iuda proditore Domini in inferno dampnatur; insuper pro temeritatis ausu uobis et uoci uestri monasterii Vª milia solidorum persoluat et villas illas duplatas uel triplatas tamen hoc factum nostrum perhenniter maneat firmum et ractum.
Facta donationis ac conmutationis scriptura apud Compostellam, die XIº kalendas octobris, sub era Iª Cª LXLª VIIIIª; anno IVº quo obiit famosissimus imperatordomnus Adefonsus et cepit regnare filius eius inclitus rex donus Fernandus in Legione, Gallecia et Asturiis.
Ego Veremudus Petrici hoc scriptum quod fieri iussi propria manu et proprio roboro (sic) confirmo. Infantissa domna Vrraca manu propria confirmo et roboro. Filia eius, Vrraca Ueremudit, conf. Ego Fernandus Ueremudi hanc scripturam manu propia confirmo et roboro. Ego Sudarius Veremudi propria manu hanc scripturam roboro et conf. Ego Sancia Ueremudi hoc scriptum mea manu concedo et roboro et concedo atque confirmo.
Ego Egidius, monasterii Superadi abbas, hoc scriptum propria manu confirmo et roboro. Ego Fernandus, ecclesie Beati Jacobi humilis electus, conf. F. N. D. E. A. V. R. N. S. Archidiaconus Johannes Tirant, conf. Omnibus fratribus monasterii Superadi unanimiter conf. Ego Petrus Pardus, Dei gratia compostellane ecclesie decanus, quod uidi et uerum noui propria manu conf. Ego Petrus iudex, conf. Ramirus Pelaiz, canonicus, conf.
Ego Petrus Abbas scripsi et conf.